Dilde Yozlaşma Var !.

[ßEYZADE]

DİLDE YOZLAŞMA

Yazı dilimiz, geçen yüzyıllara göre oldukça özleşti; Türkçemiz, oldukça gelişti, varsıllaştı. Yazı dilimizle konuşma dilimiz arasında önemli bir ayrılık kalmadı. Bu durum (kökü Tanzimatçılara dayanan) Dil Devrimi’nin doğal sonucudur. ******’ün vurguladığı gibi, devrimler başlar, bitmesi diye bir şey söz konusu değildir.
Evrendeki her şey gibi, dil de değişiyor. Ancak bu değişim olumlu yönde olmazsa, ortaya yozlaşma çıkar. Dildeki yozlaşma, dilin kendi öz yapısından uzaklaşması, başka bir deyişle, kendine yabancılaşmasıdır.
Uygarlaşmayı nedense hep yanlış anlamışız. Hep biçimde kalmış uygarlığımız. Batılılaşmayı açılıp saçılma olarak algılayıp kadını vitrindeki mal durumuna getirmişiz. Çünkü kapitalizmde ambalaj önemlidir! Dilde de benzer sorunlar vardır: Doğulu sözcükler bir yana bırakılırken, batılı sözcükleri almak kimilerince çağdaşlaşma sayılmış.
Bir zamanlar “sağol” sözcüğünü köylüce bulup “teşekkür” sözcüğünü yeğlemek ne denli kentlileşmek ise, şimdi de merci (mersi), thanks (tenks) sözcüklerini yeğlemek, o denli batılılaşmaktır. Dilde bu yüzyıldaki hastalığımız, batı kökenli sözcükleri gelişigüzel kullanmaktır.
Son yıllarda sayısı hızla artan özel televizyon ve radyoların adlarına bir göz atalım: Star, İnterstar, Teleon, Show TV, Flash TV, EyçBiBi , Show Radyo, Radyoaktif … vb. Hangisinin adı Türkçe? Bu adlar, evrensel olma kaygısıyla konuluyor büyük bir olasılıkla. Ancak, evrensellik adla değil, yayınların niteliğiyle olur.
Hiç gereği yokken halk arasında yaygınlaşan bir sözcük de “okey”. Bir türevini de biz yapmışız: okeylemek. Yıllar önce, Attilâ İlhan’ın senaryosunu yazdığı, TRT-1’de oynayan Kartallar Yüksek Uçar adlı dizide bir tip, “Okey mi?” diyordu. Artık şaşırmıyoruz “oldu, olur, tamam” gibi sözcüklerin yerine okey denmesine!
Köy kökenli yurttaşımızın bakkalıyla birlikte kente taşındıktan sonra dükkânının adının “market”, “mini market”, “süper market” olmasına da şaşırmıyoruz. Çünkü o artık köylülükten kurtuldu, kentlileşti; üstelik batılılaştı.
Birçok mağaza, dükkân vb. yerlerin -özellikle giysi satış yerlerinin- adlarının Türkçe olmaması da önemli bir sorundur. Batılılaşma iliklerimize dek işlemiştir; vitrinlerin ithal mallarla dolu olmasıyla övünen zihniyet bundan mı korkacaktır?
Bilinçsizce bu tür sözcükleri kullananlar neyse de, ya kasıtlı kullananlar? Geçen ay bir politikacımız televizyona çıkıp gerinerek “Halkı depolitize edeceğiz.” demişti de, kimse tınmamıştı. Çünkü halk “ne edileceğini” bile anlamamıştı.
Yabancı sözcüklerin dilimizdeki varlığı, olası bir Türkçeleştirmede ilginç durumlar yaratıyor. Son yıllarda yanıt sözcüğünün giderek yaygınlaşması (özel TV’lerin bu konudaki olumlu çabasını anmalıyım), “cevap vermek” yerine “yanıt vermek” kullanımını da yanında getiriyor. Eskiden Arapça, Farsça sözcükleri yüklem görevine sokmak için zorunlu olarak bir yardımcı eylem kullanılıyordu. Gerçi cevap sözcüğüne daha sonra addan eylem yapan ek(-la) getirilerek cevaplamak türetilmiştir; ama anlaşılan, işimiz bitmemiştir. Yanıt vermek yerine yanıtlamak sözcüğünü kullanmak dilimize daha uygundur.
“Sebep olmak” kullanımı da “neden olmak” diye Türkçeleştirilip yaygınlaşmıştır. Bir tümcede örneklersek: “Bu duruma düşmemize neden (sebep) olan, az okumamızdır.” sözünü şöyle söyleyebiliriz: “Bu duruma düşmemizin nedeni, az okumamızdır.” Böylece birinci tümcedeki olan sözcüğü hem gereksiz duruma düşürülmüş, hem de söze daha Türkçe bir söyleyiş kazandırılmış olur.
“İstek almak” söyleyişinin yanlış olduğunu, doğrusunun “istenmek” olduğunu yıllar önce Ömer Asım Aksoy yazmıştı. Ne yazık ki radyolarımızda sık sık duyuyoruz: “Şimdi de sizden çok istek alan bir parçayı dinletiyoruz.” diye.
“Beğeni” sözcüğü halkımızın beğendiği sözcüklerden biri. Ne ki (türeten uzmanımızın kulakları çınlasın), sözcük, kısa sürede anlam kaymasına uğradı. Beğeni “zevk” sözcüğüne karşılık olarak türetilmişti. Ancak halk arasında daha çok “beğeni kazanmak”, “beğeni toplamak” biçiminde ve “beğenilmek” anlamında kullanılıyor.
Son günlerdeki yanlışlardan biri de “hatırlatma yapmak, hatırlatmada bulunmak”. “Hatırlatmak”, daha da güzeli “anımsatmak” varken, böyle tuhaf bir kullanımın açıklanması, uzmanları bir hayli zorlayacağa benzer.
Hürriyet’in 5 Ocak 1993 tarihli sayısında ikinci sayfada don-sutyen bir hatun fotoğrafı var. Altında da diyor ki: “Bu sutyenlerin önemli bir özelliği de terleme yapmaması.” Bunu yazan kişi sanki “terletmemesi” sözcüğünü ne duymuş, ne okumuş!
Herhangi bir nedenle kentte dolaşırken, kızarmış piliçlerin bir eksen çevresinde döndüğü bir aşçı vitrini görüyorsunuz. Cama yapıştırılmış bir kâğıtta “Yarım Kızarmış Piliç 15.000 TL” yazıyor. Önce, “Ne diye tam kızartmıyorlar?” diye düşünecekken biraz daha kafa yorup doğrusunun “Kızarmış Yarım Piliç” olduğunu anlıyorsunuz.
Kentler arası bir yolculukta arabanız mola vermiş. Sesyayardan bir duyuru yükseliyor: “Falanca turizmin yolcuları! Arabanız hareket halindedir.” Önce telaşlanıyorsunuz, araba kaçıyor diye. Bir de bakıyorsunuz, sürücü yardımcısı arabayı daha yeni çalıştırıyor. Demek ki “Arabanız harekete hazır” mış.

ARKADAŞLAR YENİ BİR ÇAGA GİRERKEN DİLİMİZİ DOĞRU KULLANALIM TÜKÇEMİZ YOK OLMA TEHLİKESİ İÇERİSİNDEDİR!!!